विश्व फ्रेन्चाइज क्रिकेटमा इन्डियन प्रिमियर लिग आईपीएल सर्वाधिक चर्चित र ठूलो प्रतियोगिताको रुपमा लिइन्छ । आईपीएलको आज १६ औं सिजनको फाइनल खेल हुँदै छ । यंयोग नै मान्नु पर्छ यो सिजनको आईपीएलको उद्घाटन खेलमा भिडेका टिमहरु फाइनलमा भिड्दैछन् । अर्थात उद्घाटन खेलमा चेन्नाई सुपर किंग्स र गुजरात टाइटन्स भिडेका थिए । यी दुई टिमको खेलबाट सुरु भएको सिजन यी दुईबीचको फाइनल खेलबाट समापन हुने संघारमा छ ।  

चेन्नाई सुपरक किंग्स मुम्बई इन्डियन्सपछि आईपीएलको दोस्रो सफल टिम हो । अहिलेसम्म चेन्नाईले १४ संस्करणमात्र खेल्दा १० औं पटक फाइनलमा स्थान बनाउन सफल रहेको छ । २ संस्करण भने चेन्नाई भ्रष्टाचारको मुद्दाका कारण प्रतिवन्धमा परेको थियो ।  

चेन्नाई सुपर किंग्सको नेतृत्व सुरुदेखि नै महेन्द्रसिंह धोनीले गरेका छन् । उनी चेन्नाइको टोलीको मेन्टर, निर्णयकर्ता, विकेटकिपर र फिनिशरको भूमिका निर्वाह गर्छन् । समग्रमा, धोनी चेन्नाईका मास्टरमाइन्ड हुन् । मैदानको भित्रदेखि बाहिरसम्म, टोलीको सम्पूर्ण रणनीति र व्यवस्थापन धोनीको वरिपरि घुम्छ । 

२००८ देखि चेन्नाईको कप्तानी गर्दै आएका धोनीले आईपीएलमा २२४ खेल मध्ये २११ खेलको कप्तानी गरेका छन् । जसमा १२७ खेलमा जित निकाल्दा ८२ खेलमा पराजयको सामना चेन्नाइले गरेको छ । २ खेलको नतिजा भने निस्किएन । धोनी पछि चेन्नाईमा सुरेश रैना र रविन्द्र जडेजाले १३ खेलमा कप्तानी गरे पनि दुवैले मिलेर ४ खेल मात्रै जित्न सके । धोनी बाहेक अन्य कुनै पनि कप्तानले आईपीएलको इतिहासमा सय जित हात पार्न सकेका छैनन् । दोस्रो नम्बरमा रहेका रोहित शर्माले १५८ खेलमा ८७ खेल जितेका छन् ।

जहाँ बाँकी आईपीएलका टिमहरु म्याच विजेताहरू खरिदमा केन्द्रित हुन्छन्। अर्कोतर्फ, चेन्नाईले अनुभवी, अज्ञात र घरेलु खेलाडीहरूमा भर परेर प्रतियोगितामा राम्रो गर्छ ।

धोनी बाहेक, जडेजा र मोइन चेन्नाईका एक मात्र खेलाडी हुन् जससँग ७० भन्दा बढी टी२० अन्तर्राष्ट्रिय खेलको अनुभव छ । मोइनले यो सिजन धेरै मौका पाएनन्, धोनी आफैले पनि यस पटक मात्र ५६ बल खेले । जडेजाले पक्कै पनि राम्रो प्रदर्शन गरे ।

यस सिजनको टिममा तुषार देशपाण्डे, मथिश पाथिराना, महिश टिक्षाना, अजिंक्य रहाणे, शिवम दुबे, दीपक चाहर, ऋतुराज गायकवाड र डेभोन कोनवे उत्कृष्ट प्रदर्शन गरेका थिए । यी मध्ये थोरै खेलाडीहरू टी–२० अन्तर्राष्ट्रियमा विशेषज्ञका रूपमा गनिन्छन्, यद्यपि यो टोली पहिलो पटक फाइनलमा पुगेको छ ।

धोनीलाई धेरै शान्त र कूल कप्तान भनिन्छ, किनभने उनले खेलमा कुनै पनि प्रकारको परिस्थितिमा धेरै चाँडै आफ्नो भावनामाथि नियन्त्रण गुमाउँदैनन् । टोलीका सबै खेलाडीले पनि उनको निर्णयलाई सम्मान गर्छन् र यही कारण हो कि धोनी बाहेक टोलीका कुनै पनि खेलाडीले खेलको क्रममा मैदानमा आक्रामक दृष्टिकोण राख्दैनन् । त्यसैले टोलीले आईपीएलमा सर्वाधिक ६ पटक फेयर प्ले अवार्ड पनि जितेको छ । यो अवार्ड खेलकुदको भावना कायम राख्ने गरी प्रदान गरिएको हो ।

खेलकुद र टोली भावनाको साथ, धोनीको कप्तानीमा, चेन्नईले १४ संस्करणमा ज्ञद्ध सत्रहरूमा १२ पटक प्लेअफमा स्थान बनायो । त्यसमा पनि टोलीले आज १० औं फाइनल खेल्दैछ  ।

चेन्नाइले धोनीको कप्तानीमा २०१०, २०११, २०१८ र २०२१मा आईपीएलको उपाधि जितेको छ । 

२००९ देखि २०१५सम्म  धोनीले चेन्नाईलाई विश्वभरका फ्रेन्चाइजी टोलीहरू बीच च्याम्पियन्स लिगमा दुई पटक च्याम्पियन पनि बनाइसकेका छन् । उनले यो उपलब्धि सन् २०१० र २०१४ मा गरेका थिए । अर्थात् धोनीले चेन्नाईलाई कुल ६ वटा ट्रफी जितेका छन् ।

चेन्नई सुपर किंग्सलाई २०१६ र २०१७ मा २ वर्षको लागि प्रतिबन्ध लगाइएको थियो । टोलीका मालिकका छोराहरू म्याच फिक्सिङ र सट्टेबाजीसम्बन्धी मुद्दामा दोषी ठहर भएका छन् । तर २०१८ को कमब्याक सिजनमा, चेन्नाइले फाइनलमा सनराइजर्स हैदरावादलाई हराएर तेस्रो पटक आईपीएल ट्रफी उचालेर आफैलाई प्रमाणित गर्‍यो ।

२०१९ मा पनि चेन्नाई फाइनल पुग्यो तर उक्त फाइनलमा मुम्बईसँग मात्र १ रनले पराजित भयो र ट्रफी उचाल्न बन्चित भयो ।  

२०२० मा, टोली पहिलो पटक प्लेअफमा पुग्न सकेन । टोली ८ टोलीको अंक तालिकामा ७ औं स्थानमा रहेको थियो । यो खराब सिजनबाट उदाउँदै, टोलीले पुनरागमन गर्‍यो र २०२१ को फाइनलमा केकेआरलाई हराएर चौथो उपाधि जित्यो ।

२०२२ मा पनि टोली १० टोलीको अंक तालिकामा ९ नम्बरमा थियो र यस पटक फाइनल पुग्ने पहिलो टोली बनेको थियो ।

२०२२ मा मेगा लिलामी हुने थियो । एउटा टोलीले बढीमा ४ जना खेलाडीलाई आफूसँगै राख्न सक्नेछ । यस्तो अवस्थामा धोनीले चेन्नाईले उनीहरुलाई रिलिज गरी ४ महत्वपूर्ण खेलाडी राख्नु पर्ने बताए । टोलीले लिलामीमा सस्तो मूल्यमा किन्न र उनीहरूसँग राख्न पनि सक्छ।

चेन्नाई व्यवस्थापनले धोनीको कुरा सुनेन र लिलामी अघि १२ करोड तिरेर उनलाई रिटेन गर्यो, किनभने व्यवस्थापनले धोनीलाई दोस्रो पटक लिलामीमा हेर्न चाहँदैन । तर, धोनीको निर्देशनमा व्यवस्थापनले रविन्द्र जडेजालाई टोलीको सबैभन्दा महँगा खेलाडीको रुपमा राखेको थियो । टोलीले जडेजालाई १६ करोड रुपैयाँ दिन्छ ।

धोनीले आफ्नो प्लेइङ–११ र टोलीमा धेरै परिवर्तन गर्न आग्रह गर्दैनन् । यही कारणले यो सिजन १५ मध्ये १० खेलमा उनले आफ्नो प्लेइङ–११ र इम्प्याक्ट प्लेयर परिवर्तन गरेनन् । टोलीले प्रतियोगितामा एउटै प्लेइङ–११ बाट ९ खेल जितेको छ । क्वालिफायर–१ मा खेल्ने टोलीसँगै चेन्नाईले फाइनल खेल्ने अपेक्षा गरिएको छ ।

खेलाडीहरूले एउटा मात्र प्लेइङ–११ खेलेर टोलीमा सुरक्षित महसुस गर्छन् । एक–दुई खराब प्रदर्शनमा टोलीबाट हटाइँदैन, यस्तो अवस्थामा खेलाडीहरूले खुलेर खेल्छन् र आफ्नो उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्छन् ।

ओपनर ऋतुराज गायकवाड र डेभोन कोनवेले यो सिजन १४ इनिङ्समा ७७५ रनको साझेदारी गरेका छन् । दुवै टोलीका सर्वाधिक रन बनाउने खेलाडी पनि हुन् । कोनवेले ६२५ रन बनाए भने गायकवाडले ५६४ रन बनाए । उनीपछि शिवम दुबे र अजिंक्य रहाणेले पनि १५५ भन्दा बढीको स्ट्राइक रेटमा रन बनाएका छन् । अन्त्यमा, मोइन अली, रविन्द्र जडेजा र महेन्द्र सिंह धोनीले सिजनभर टोलीलाई उत्कृष्ट फिनिशिङ दिएका छन् ।

बलिङमा दीपक चाहरले पावरप्ले, मिडल ओभरमा रविन्द्र जडेजा र डेथ ओभरमा मथिश पाथिरानाले उत्कृष्ट बलिङ गरेका थिए । आरसीबीपछि यस सिजन पावरप्लेमा चेन्नाईले  सर्वाधिक २७ विकेट लिएको छ । १६ देखि २० ओभरको बीचमा टोलीले सर्वाधिक ४१ विकेट लिएको छ । योसँगै जडेजाले ७ देखि १५ ओभरमा १९ विकेट लिएका छन् । यिनीहरु बाहेक महिष टीक्षाना र तुषार देशपाण्डे पनि टोलीको मुख्य शक्तिको हिस्सा हुन् । देशपाण्डेले २१ र टिक्षानाले ११ विकेट लिएका छन् ।

चेन्नाईको टोलीमा धेरै परिवर्तनहरू छैनन् । लिलामी नियमको बाध्यतामा टोलीले खेलाडी रिलिज गरे पनि फेरि टोलीमा समावेश गर्ने प्रयास गर्छ । धोनी सन् २००८ मा हुँदा जडेजा २०१२ देखि टोलीमा छन् । यी बाहेक अम्बाती रायुडु, दीपक चाहर, मोइन अली र मिचेल सान्टनर पनि ५ वा सोभन्दा बढी सिजनका लागि टोलीमा छन् ।

टोलीका पूर्व खेलाडीमध्ये सुरेश रैना १२, ड्वेन ब्राभो १० वर्षसम्म टोलीमा थिए । दुवै खेलाडीले चेन्नाईविरुद्धको अन्तिम खेल खेलेर सन्यास लिएका थिए ।

जहाँ फाफ डु प्लेसिस र रविचन्द्रन अश्विन जस्ता खेलाडी ७ वर्ष टिमको हिस्सा रहेपछि अन्य आईपीएल टोलीमा गए । किनकी आईपीएल रिटेन्सन नीति अन्तर्गत ४ खेलाडी मात्रै राख्न पाइन्छ । यस्तो अवस्थामा टोलीले बाध्यतामा यी खेलाडीलाई छोड्नुपरेको थियो । यी बाहेक माइकल हसी र सुब्रमण्यम बद्रीनाथ जस्ता खेलाडी पनि ६ सिजन टिमको हिस्सा रहेका छन् ।

चेन्नाई भारत सिमेन्टको स्वामित्वमा छ, जसको नेतृत्व बीसीसीआईका पूर्व अध्यक्ष एन श्रीनिवासनले गरिरहेका छन् । चेन्नाई अघि इन्डिया सिमेन्टले तमिलनाडु राज्यको टोलीलाई पनि प्रायोजन गरिसकेको छ । यस्तो अवस्थामा श्रीनिवासन र इन्डिया सिमेन्टसँग क्रिकेट टोली व्यवस्थापन गर्ने अनुभव पहिल्यै थियो ।

चेन्नाईमा पनि, उनले आफ्नो दर्शनलाई अगाडि बढाए र खेलाडीहरूलाई परिवार जस्तै महसुस गराए । टोलीका खेलाडीहरूलाई समय समयमा बोनस दिइन्छ । हालै महेन्द्र सिंह धोनीको २० वर्षीय युवा तेज गेंदबाज मथिश पाथिरानासँगको तस्बिर सार्वजनिक भएको थियो । धोनीले पाथिरानाको परिवारलाई भेट्छन्, जसले कप्तानले पनि आफ्नो टोलीमा सबैभन्दा नयाँ खेलाडीको ख्याल राख्छन् भनी खुलासा गर्छन् ।

दक्षिण अफ्रिकाका फाफ डु प्लेसिसको पनि प्रशंसा गरेका छन्, जो ८ वर्षसम्म चेन्नाईको टिममा थिए र अहिले रोयल च्यालेन्जर्स बैंग्लोको कप्तानका रुपमा प्रतियोगिता टुंग्याएका छन् । उनले आफ्नो बायोग्राफी ‘फाफ थ्रु फायर’ मा चेन्नाइसँग सम्बन्धित एउटा कथा सेयर गरेका छन् ।

उनले लेखेका छन्, ‘मेरो लागि सीएसके एउटा टोलीभन्दा बढी हो। मेरी जेठी छोरीलाई एकपटक टाइफाइड भयो । म मेरी श्रीमतीसँग अस्पतालमा थिएँ। त्यसपछि ऋक्प् स्टाफ र डाक्टरहरू पनि त्यहाँ पुगे। उसले छोरीको हेरचाहलाई आफ्नो जिम्मेवारी सम्झेर राख्यो। उनीहरुको अनुहारमा म भन्दा धेरै चिन्ता थियो । एक पटक यो मामिलामा, म खेलको लागि मैदान पुग्न ढिलो भएँ। त्यसपछि पनि टोलीले पहिले मेरी श्रीमती र छोरीको बारेमा सोध्यो । मलाई टोलीको यो कुरा सबैभन्दा मन पर्‍यो।

गत सिजन रविन्द्र जडेजालाई टिमको कप्तान बनाइएको थियो । उनले ११ खेलमा कप्तानी गरे पनि टोलीले २ खेलमा मात्रै जित हासिल गरेको थियो । त्यसपछि धोनीले फेरि कमाण्ड लिए । यस क्रममा सीएसके टोली जडेजालाई हटाउने पक्षमा थियो तर धोनीले जडेजाको बचाउ गर्दै उनलाई लिलामीअघि नै राखेका थिए ।

दीपक चाहरसँग पनि यस्तै देखियो । चेन्नाइले मेगा अक्सनमा चाहरलाई रिटेन गर्न सकेन, त्यसैले टोलीले उनलाई लिलामीमा १४ करोड रुपैयाँको बोली लगाएर टोलीमा राख्यो ।

अहिलेसम्म धोनी सन् २००८ देखि टोलीको कप्तान छन् । जडेजा र रैनाले पक्कै पनि बीचमा कप्तानी गरे, तर टोलीले अझै पनि धोनीलाई नेतृत्व सुम्पिरहेको छ। कप्तान ठिक छ, सन् २००९ देखि टोलीले न्युजिल्यान्डका स्टेफन फ्लेमिङलाई मुख्य प्रशिक्षक बनाएको छ ।

२००८ मा फ्लेमिङले चेन्नाईबाट एक सिजन आईपीएल पनि खेलेका छन्। केप्लर वेगेल्स त्यतिबेला मुख्य प्रशिक्षक थिए । फ्लेमिङ र धोनीको संयुक्त नेतृत्वमा टोलीले ४ वटा आईपीएल उपाधि जितेको छ । फ्लेमिङ बाहेक, चेन्नाईको सपोर्ट स्टाफमा ड्वेन ब्राभो बलिङ कोच, माइकल हसी ब्याटिङ कोच र एरिक सिमन्स बलिङ सल्लाहकारको रूपमा समावेश छन् । ब्राभो र हसी दुवै सीएसके टोलीबाट खेलेका खेलाडी पनि हुन् ।

चेन्नाईले फ्लेमिङ र धोनीको संयुक्त रणनीतिमा काम गर्छ ।  फ्लेमिङले एक अन्तर्वार्तामा भनेका छन्, ‘आइपीएलको एक महिनाअघि टोलीको प्रशिक्षण सुरु हुन्छ, जसमा खेलाडीहरूलाई प्रविधिको सहायताले हार्ड कोर ट्रेनिङ दिइन्छ । टोलीले खेल जित्दासम्म प्रतियोगितामा कुनै परिवर्तन हुँदैन । प्रशिक्षणमा, खेलाडीहरूले आफ्नो भूमिका स्पष्ट पार्छन्, त्यसपछि खेलमा उनीहरूले सोही अनुसार प्रदर्शन गर्छन् ।