डिफेन्डिङ च्याम्पियन गुजरात टाइटन्सले आज आईपीएलको उपाधिका लागि चार पटकको विजेता चेन्नई सुपर किंग्सको सामना गर्दैछ । गुजरात आईपीएलमा आफ्नो उपस्थितिको पहिलो दुई सिजनको फाइनलमा पुग्ने पहिलो टोली बनेको छ। गुजरातले यस वर्षको खेल त्यही शैलीमा सुरु गरेको थियो जुन गत वर्ष समाप्त भएको थियो। टोलीले आफ्नो पहिलो सत्रमा खेलेको १४ लिग खेलहरू मध्ये १० खेलमा जित निकालेको थियो । यस पटक पनि टोलीले लिगका १४ मध्ये १० खेल नै जितेको छ ।

पछिल्लो दुई सिजनमा संयुक्त रूपमा, गुजरातले ३२ खेलहरू मध्ये २३ खेल जितेको छ । टोलीको ७१.८७ प्रतिशतको जित रहेको छ । त्यस्तै गत सिजनबाट आईपीएल खेलेको लखनउले २८ मध्ये १७ जितसहित दोस्रो स्थानमा छ ।

हामीले आज यस लेखमा गुजरात टाइटन्सको सफलतालाई डिकोड गर्न ६ कारकहरू सर्टलिस्ट गरेका छौं। यसमा नेतृत्व, टोली, व्यवस्थापन, कोचिङ, रणनीति र विरासत समावेश छ।

१. नेतृत्व

हार्दिक पाण्ड्या मुम्बई इन्डियन्सका लागि खेल्दासम्म कप्तानका रुपमा हेरिएको थिएन् । गुजरातले पाण्ड्यालाई कप्तान बनाएको थियो र उनले कप्तानको रूपमा आईपीएलका ३० मध्ये २२ खेल जितेका छन्। सन् २०२२ पछि, अन्य कुनै पनि कप्तानले १६ अंक पार गरेका छैनन्।

दोस्रो गुणः बलिङ र ब्याटिङ दुवैमा टिमको शीर्ष ३ मा

पाण्ड्या कप्तान भएर मात्रै टिममा परेका होइनन् । उनी पछिल्लो दुई सिजनमा संयुक्त रुपमा आफ्नो टोलीका लागि दोस्रो सर्वाधिक रन बनाउने र तेस्रो सर्वाधिक विकेट लिने खेलाडी हुन्। पाण्ड्याले गुजरातबाट खेल्दा अहिलेसम्म दुई सिजनमा ८१२ रन बनाएका छन् भने ११ विकेट पनि लिएका छन् । सबै टोलीका कप्तानको तथ्यांक हेर्दा फाफ डुप्लेसिस (१३३४ रन), केएल राहुल (८९० रन) र सञ्जु सैमसन (८२० रन) मात्रै पाण्ड्याभन्दा अगाडि छन् ।

उनीहरु सबैलाई स्पेशलिस्ट ब्याट्सम्यानको रुपमा आफ्नो टिममा परेको उल्लेख छ । सैमसन र राहुलले पनि किपिङ गर्छन् तर उनीहरूको मुख्य काम रन बनाउने हो। रन बनाउनेसँगै पाण्ड्याले विकेट पनि लिएका छन् । अन्य कुनै टोलीका कप्तानले पाण्डेभन्दा बढी विकेट लिन सकेनन् ।

तेस्रो गुणः गल्तीबाट सिक्ने र सुधार गर्ने

त्यस्तो होइन कि पाण्डेले आफू आएसँगै उत्कृष्ट कप्तानी गर्न थाले । उनीहरुमा पनि कतिपय पक्षमा कमजोरीहरु थिए । गत सिजनको सुरुमा पनि उनी खेलाडीको खराब प्रदर्शनका लागि आलोचना गर्दै आएका थिए । मोहम्मद शमीको खराब फिल्डिङमा पाण्ड्याले गरेको कुरा हेडलाइनमा बनेको थियो । तर त्यसपछि उनले यो मोर्चामा धेरै काम गरे। उनी अहिले लिगमा सबैभन्दा कूल कम्पोज गर्ने कप्तान मध्ये एक मानिन्छन्। खेलमा उनको कुनै निर्णय गलत सावित भएमा उनी सार्वजनिक रुपमा स्वीकार गर्दै आगामी खेलमा दोहोर्याउँदैनन् ।
पछिल्ला दुई सिजनमा गुजरातले अहिलेसम्म ३१ खेलमध्ये २३ जितेको छ र ९ खेल हारेको छ। यो सबैभन्दा धेरै खेल जित्ने टोली हो। राजस्थान रोयल्स (३१ खेलमा १७ जित) र लखनऊ सुपर जाइन्ट्स (३० खेलमा १७ जित) संयुक्त रूपमा दोस्रो स्थानमा छन्। टोलीको न्याय गर्न, जित र हारको अनुपातलाई जित र हारको संख्या भन्दा राम्रो मापन मानिन्छ। 
पछिल्लो दुई सिजनमा गुजरातको जित÷हार अनुपात २.५५५ छ। दोस्रो नम्बरमा रहेको लखनउको अनुपात १.४१६ हो। नम्बर २ मा यति ठूलो अग्रताले गुजरात आईपीएल खेल्दै आएको लिगको उत्कृष्ट टोली हो भन्ने प्रमाणित गर्छ ।

त्यस्तै, गुजरातले पछिल्लो दुई सिजनमा ५२१३ रन बनाउँदै पहिलो स्थानमा रहेको छ । दोस्रो स्थानको राजस्थानले  ५०९४ रन बनाएको छ । गुजरातले यी दुई सिजनमा २०३ विकेट लिएको छ । यो पनि सबैभन्दा बढी हो। लखनउ १८१ विकेट लिएर दोस्रो स्थानमा छ ।

गुजरातको टोली आईपीएलमा प्रवेश गरेदेखि नै यो काममा उत्कृष्ट छ। गुजरातले ८.८१ प्रति ओभरको रन रेटमा ब्याटिङ गरेको थियो । त्यस्तै, बलिङमा टोलीले प्रत्येक ओभरमा ८.२४ रन मात्र खर्च गर्यो । अर्थात् टोलीले खेलमा समग्रमा प्रत्येक ओभरमा ०.५७ रन बचायो। चेन्नई ०.५२ अंकका साथ दोस्रो स्थानमा रह्यो।

राजस्थान (०.४६) तेस्रो, लखनउ (०.२५) चौथो, कोलकाता (०.१६) पाँचौं स्थानमा छ। बेंगलुरुको स्कोर ०.०० छ, जसको मतलब टोलीले प्रत्येक ओभरमा जति बलिङमा रन बनाएको थियो। मुम्बई (–०.११), दिल्ली (–०.१७) र हैदरावाद (–०.४२) ले नकारात्मक स्कोर गरे। अर्थात्, यी टोलीहरूले ब्याटिङमा प्रत्येक ओभरमा जति रन बनाएका छन्, त्योभन्दा बलिङमा बढी रन दिएका छन् ।

३. फ्रान्चाइजीको व्यवस्थापन कस्तो छ?

व्यावसायिक खेलकुदमा, विशेषगरी त्यस्ता लिगहरूमा जहाँ अर्बौं रुपैयाँ खर्चेर टोली खरिद गरिन्छ, फ्रेन्चाइज व्यवस्थापनको भूमिका निकै ठूलो हुन्छ। खेलमा जितसँगै हार पनि हुन्छ र खेलाडीलाई व्यवस्थापन गर्ने चुनौती पनि धेरै हुन्छन् । पञ्जाब, बैंगलोर, दिल्ली जस्ता टोलीले धेरै पैसा खर्च गरे पनि १६ पटकको प्रयासमा पनि एउटा पनि उपाधि जित्न सकेका छैनन् । यस्तो अवस्थामा ब्यवस्थानपकलाई क्रिकेट व्यवस्थापनलाई सुक्ष्म रुपमा बुझ्न र धैर्यता देखाउन र सोही अनुसार सही निर्णय लिन गाह्रो हुन्छ। यस मामिलामा गुजरात भाग्यशाली छ।

गुजरात टोली सिभिसि क्यापिटल पार्टनर्सको स्वामित्वमा छ। यो कम्पनीले खेलकुदमा लगानी गरिसकेको छ । सिभिसि क्यापिटल एउटा युरोपेली कम्पनी हो र यसले आईपीएल २०२२ मा गुजरातको टोली ५६०० करोडमा किनेको थियो। यस कम्पनीका अध्यक्ष स्टीव कोल्ट्स हुन्, उनीे खेलकुद लगानीका लागि परिचित छन्। फर्मुला १, मोटो जीपी, रग्बी, फ्रेन्च फुटबल लिग, ला लिगा, भलिबल जस्ता खेलहरूमा लगानी गर्ने कम्पनीसँग २५ वर्षभन्दा बढी अनुभव छ।

दुई वर्षमा फ्रेन्चाइजीले मैदान भित्र र बाहिर जसरी प्रदर्शन गरेको छ, त्यो प्रशंसनीय छ । नयाँ टोली भए पनि यसको प्रदर्शन विश्वस्तरीय रहेको छ । यो टिमको लोकप्रियता पनि देशमा निकै छिटो बढेको छ । देशकै सबैभन्दा ठूलो रंगशाला बनेको छ र १ वर्षभित्र यस टोलीका एकजना ब्याट्सम्यान देशकै उत्कृष्ट ब्याट्सम्यान बन्ने प्रतिस्पर्धामा छन् । उनको नाम हो शुभमन गिल । यस टोलीका एक फास्ट बलर हाल भारतका सबै ढाँचामा उत्कृष्ट बलर जो हुन मोहम्मद शमी। यस टोलीका कप्तान हार्दिक पाण्ड्यालाई भारतीय टोलीका भावी कप्तानका रुपमा हेरिएका छन् । 

यदि गुजरातले आइतबारको फाइनल खेल जित्यो भने कोलकातासँग दुई सिजनको आईपीएल जित्नेमा बराबरी गर्छ । मुम्बईले १६ सिजनमा ५ उपाधि, चेन्नईको अहिलेसम्म १४ सिजनमा ४ उपाधिपछि कोलकातासँगै संयुक्त रुपमा तेस्रो सफल टोली बन्नेछ । यदी यस सिजनको फाइनल चेन्नईले जितेमा मुम्बईसँग बराबरी गर्नेछ । 

४. टोलीको प्रशिक्षक

जब गुजरात टाइटन्सले गत वर्ष आशिष नेहरालाई मुख्य प्रशिक्षकमा नियुक्त गर्ने निर्णय ग¥यो, यो क्रिकेट जगतमा अचम्मको निर्णय भएको भनिएको थियो। ५६०० करोडको टोलीले यसअघि कतै मुख्य प्रशिक्षक भइसकेका प्रशिक्षक पाएनन् भनेर पनि खिल्ली उडाएको थियो । नेहराले चाँडै सबैलाई गलत साबित गरे। नेहरा आफैं एक फास्ट बलर थिए र उनले टोलीलाई लिगको उत्कृष्ट बलिङ टोली बनाए। टोलीको बलिङ कस्तो छ, त्यसको बारेमा दोस्रो कारकबाट थाहा भइसकेको छ ।

यसबाहेक नेहरालाई कोचमा पुग्न सजिलो मानिन्छ। अर्थात्, खेलाडीहरूले आफ्नो समस्यामा कुनै हिचकिचाहट बिना उहाँसँग सम्पर्क गर्छन्।ब्याटिङ प्रशिक्षक र प्रशिक्षकको भूमिका दक्षिण अफ्रिकाका अनुभवी ग्यारी कर्स्टनले सम्हाल्छन्। प्रत्येक भारतीय क्रिकेट प्रेमीलाई थाहा छ कि ग्यारीले कोचको रूपमा क्रिकेटमा के सफलता हासिल गरे। उनको कोचिङमा भारतले २०११ को एकदिवसीय विश्वकपको उपाधि जितेको थियो । 

५. टोलीको रणनीति

यस सिजनमा गत वर्ष च्याम्पियनको हैसियतमा रहेकोे गुजरात टाइटन्स धेरै जसो खेलहरूमा लक्ष्य पछ्याउन रुचाउँछ। कप्तान हार्दिक पाण्ड्या र कोच नेहरा दुवैले राम्रो ब्याटिङको अवस्थामा टोलीलाई पछ्याउन मनपर्छ भनेर रेकर्ड बनाएका छन्। तर, पहिले ब्याटिङ गर्दै गुजरातले राम्रो खेल देखायो । टोलीले सिजनका ६ खेलमा लक्ष्य पछ्याउँदै जित निकालेको छ भने ५ खेलमा टस जितेर पहिले ब्याटिङ गरेको छ ।

हालको सिजनमा, गुजरातले लिग चरणमा खेलेका १४ मध्ये १० खेल जितेको छ, जसमा ६ खेल पछ्याउँदै जित निकालेको छ। टोलीको चेजिङ फिगरलाई हेर्दा उनी चेज मास्टर पनि बनेका छन् ।

शीर्ष क्रमका ब्याट्सम्यान, ४ फिनिशर र ५ बलरले गुजरातलाई अजय बनाइरहेका छन्, साथसाथै भारतलाई विश्व च्याम्पियन बनाउने प्रशिक्षक ग्यारी कर्स्टन र आशिष नेहराले उनीहरूलाई रणनीतिक रूपमा अभेद्य बनाइरहेका छन्।

टोलीमा आधा दर्जनभन्दा बढी म्याच विनर छन् । यो वर्ष गुजरातका ६ खेलाडीले ११ पटक म्यान अफ द म्याच ट्रफी जितेका छन् जसमा शुभमन गिलले सर्वाधिक ४, राशिद खान र मोहित शर्माले २–२ तथा साई सुदर्शन, अभिनव मनोहर, जोसुवा लिटलले एक–एक ट्रफी हात पारेका छन् । योसँगै कप्तान हार्दिक पाण्ड्या र मोहम्मद शामीले पनि टोलीको जितमा योगदान दिएका छन् । यस्तो अवस्थामा टोलीमा अनुभवी र युवा दुवै म्याच विनर छन् भन्न सकिन्छ ।

६. विरासतः पहिलो दुई सत्रको फाइनलमा पुग्ने पहिलो टोली,

गुजरातले आफ्नो पहिलो सत्रमा नै उपाधि उचालेको थियो र दोस्रो सत्रको फाइनलमा पुग्यो। यो टोलीको विरासत हो। यसअघि कुनै पनि टोलीले यो गर्न सकेको छैन ।